Powszechnie uważa się, że planety karłowate wymyślono tylko po to, aby usunąć Plutona ze spisu planet Układu Słonecznego. Historia jednak nigdy nie jest tak prosta, jak się wydaje. Dlatego warto choćby pokrótce prześledzić ciąg wydarzeń, który doprowadził do powstania tej kontrowersyjnej i częściowo jeszcze dziś nieuznawanej kategorii ciał całego zamieszania zaczyna się w nocy 1 stycznia 1801 roku, pierwszego dnia XIX wieku, kiedy to Giuseppe Piazzi, włoski astronom Uniwersytetu w Palermo na Sycylii odkrywa na niebie nieznany dotąd obiekt między orbitą Marsa i Jowisza. Tak się jednak składa, że od kilku miesięcy grupa astronomów, która nazywa siebie Policją Nieba, poszukuje - jak im się wydaje - brakującej planety. Owa planeta ma się znajdować właśnie w takiej odległości, w jakiej Piazzi odkrywa nowy obiekt, który zostaje nazwany Ceres. Nic zatem dziwnego, że środowisko naukowe uznaje, iż oto odkryto brakującą planetę Układu się spojrzy w podręczniki szkolne z pierwszej połowy XIX wieku w sekcji poświęconej astronomii, można znaleźć spis planet zawierający jednak pojawia się pewien problem. Im więcej astronomowie spoglądają w niebo, tym więcej planet odkrywają. Pół wieku po odkryciu Ceres liczba planet Układu Słonecznego rośnie już do 23 i astronomowie zaczynają dostrzegać jednak różnice między obiektami znajdowanymi między Marsem i Jowiszem a planetami znanymi przed odkryciem Ceres. Z tego też powodu te nowe obiekty nazywają planetkami lub planetoidami. Tak oto powstaje pierwszy podział: oprócz planet pojawiają się planetoidy, które w przestrzeni między Marsem i Jowiszem odkrywane są po dziś dzień, ponad 200 lat po odkryciu Ceres. Warto jednak tutaj zauważyć, że Ceres uznana od 1851 roku za planetoidę nieco różniła się od innych planetoid - w przeciwieństwie do nich była 1930 r. Clyde Tombaugh odkrywa nową planetę. W odległości ponad pięciu miliardów kilometrów od Ziemi znajduje się Pluton. Naukowcy są tym razem przekonani, że nie jest to tylko kolejna planetoida. Obiekt z pewnością jest większy od Merkurego, dotychczas najmniejszej planety Układu Słonecznego, a więc sam – z definicji musi być planetą. Pluton staje się ostatnią, dziewiątą planetą Układu ten zaburza się dopiero 48 lat później, kiedy astronomowie korzystający ze znacznie lepszego sprzętu odkrywają obok Plutona Charona, jego potężny księżyc. Fakt, że oba obiekty krążą wokół wspólnego środka masy, sprawia, że można precyzyjnie zmierzyć masę Plutona. Ku zaskoczeniu astronomów Pluton nie dorasta do swojego miana. Okazuje się, że pierwotne założenia były zbyt optymistyczne. Masa Plutona jest dwadzieścia razy mniejsza od masy Merkurego. To Pluton staje się teraz najmniejszą planetą Układu Słonecznego. Jednocześnie naukowcy nie czują potrzeby, aby przemianowywać Plutona na planetoidę, wszak wciąż jest on dziesięć razy masywniejszy od Ceres, największej znanej planetoidy. A co to tam za Plutonem? Kiedy już naukowcy uznali, że skład Układu Słonecznego został ostatecznie ustalony, wszystko popsuły nowe i lepsze teleskopy, które weszły do służby w latach dziewięćdziesiątych XX wieku. Okazało się bowiem, że w ich obiektywach zaczęły się pojawiać kolejne obiekty, z których część znajduje się nawet dalej niż 200 lat wcześniej po odkryciu Ceres, zaczyna się pojawiać pytanie co zrobić z tymi obiektami? Czy powinny one należeć do grupy planetoid, czy też jednak dołączyć do panteonu planet? Problem ten wybrzmiewa szczególnie głośno na początku 2005 roku, kiedy to astronomowie odkrywają Eris, obiekt, który jest nieco większy od Plutona. Jeżeli Pluton to planeta, to obiekt większy od niego też powinien zasługiwać na to miano. Podczas zgromadzenia Międzynarodowej Unii Astronomicznej przez chwilę pojawia się nawet propozycja wpisania Eris i Ceres do grupy planet. Propozycja jednak upada. Dlaczego Pluton to planeta karłowata? W trakcie tego samego zgromadzenia pojawia się pomysł, aby ze spisu planet wykluczyć obiekty, które co prawda są okrągłe, ale nie oczyściły swojej orbity z gruzu i pyłu kosmicznego. W ten sposób do spisu planet nie trzeba będzie dopisać ani Eris, ani Ceres. Co więcej, ze spisu będzie musiał wylecieć także Pluton. W głosowaniu przyjęto rezolucję, według której powstała nowa kategoria obiektów Układu Słonecznego: planety tego typu jest obiekt, który: krąży wokół Słońca,ma na tyle dużą masę, że pod wpływem grawitacji przyjmuje kształt kulisty,nie oczyścił swojej orbity z innych dużych obiektów. Tym samym, po 76 latach w panteonie planet Pluton został zdegradowany i przesunięty do kategorii planet karłowatych. Decyzja ta wywołała oburzenie całkiem dużej części społeczności naukowej i opinii społecznej przywiązanej do Plutona jako ostatniej planety Układu jednak zwrócić uwagę, że gdyby Pluton pozostał planetą, ostatnią planetą (przynajmniej przez jakiś czas) musiałaby zostać Eris. Na tym by się zresztą nie skończyło, bowiem masywne obiekty Pasa Kuipera (rejonu, w którym znajduje się Pluton) odkrywa się po dziś dzień. Jak dotąd na liście planet karłowatych oficjalnie uznanych przez IAU znajdują się Ceres, Pluton, Haumea, Makemake oraz Eris. Jest to jednak spis przejściowy. Aktualnie naukowcy mówią o kilkuset tzw. obiektach transneptunowych, które mogłyby zostać uznane za planety karłowate. Wśród nich znajdują się obiekty takie jak Sedna, Gonggong, Orkus, Quaoar i wiele, wiele innych. Planety karłowate w Układzie Słonecznym Jedyna planeta karłowata znajdująca się w Pasie Planetoid między orbitą Marsa i Jowisza. Odkryta 1 stycznia 1801 roku przez Giuseppe Piazziego. Jej średnica to 939 km. W 2015 r. Ceres stała się pierwszą planetą karłowatą odwiedzoną przez sondę marca tego roku sonda Dawn weszła na orbitę wokół Ceres i przez kolejne trzy lata bezustannie badała jej powierzchnię, dostarczając na Ziemię zdjęcia fascynującego krateru Occator, w którego centrum znajdują się niezwykle jasne pokłady soli. Najprawdopodobniej wydostała się ona na powierzchnię Ceres z jej wnętrza wraz z wodą z podpowierzchniowego oceanu. Odkryty w 1930 roku przez Clyde'a Tombough obiekt przez 76 lat był uważany za ostatnią planetę Układu Słonecznego. Średnica Plutona to 2376 km. Wokół niego krąży także pięć księżyców, z czego największy - Charon - ma aż 1212 km średnicy. Pluton krąży wokół Słońca po eliptycznej orbicie w odległości średnio 5,8 mld km od Słońca. Pełne okrążenie wokół Słońca zajmuje mu 247 lat. Można zatem powiedzieć, że Pluton był planetą jedynie przez jedną czwartą plutońskiego lipca 2015 r. w pobliżu Plutona przeleciała sonda New Horizons, która sfotografowała go, dostarczając na Ziemię informację o jego powierzchni i karłowata odkryta w 2005 roku, choć później odnaleziona także na zdjęciach wykonanych w latach pięćdziesiątych XX wieku. Obiekt ten teoretycznie mógł przyjąć kształt kulisty w przeszłości, jednak ze względu na dużą prędkość obrotową spowodował jej rozciągnięcie w osi równikowej. Średnicę obiektu szacuje się na 1595 Haumei wykonane za pomocą Kosmicznego Teleskopu Hubble'aHaumea posiada dwa księżyce: Hi'iaka i Namaka o średnicy odpowiednio 320 i 160 km. Pod koniec 2017 roku odkryto, że Haumea posiada własny pierścień. Na pełne okrążenie Słońca znajdująca się w odległości 6,5 mld km od niego Haumea potrzebuje 282 lat. Makemake Nieco większa od Haumei Makemake tak samo jak ona została odkryta w 2005 roku. Obiekt o średnicy 1450 km okrąża Słońce w ciągu 304 lat w odległości 5,6-7,8 mld km. Warto tutaj zauważyć, że orbita Makemake jest nachylona względem orbit innych planet Układu Słonecznego o aż 29 stopni. Powierzchnię tego globu pokrywa warstwa metanowego lodu, który skutecznie odbija padające na niego promieniowanie słoneczne. W efekcie temperatura na powierzchni Makemake wynosi zaledwie -243 stopnie powiedzieć, że gdyby nie Eris, nie byłoby planet karłowatych. Tuż po odkryciu tego obiektu w 2005 roku podejrzewano, że jest ona większa od Plutona, przez co musiałaby zostać zaliczona do spisu planet Układu Słonecznego. To z kolei wywołało całą debatę, która rok później doprowadziła do powstania kategorii planet karłowatych i usunięcia Plutona ze spisu planet. Ostatecznie ustalono, że średnica Eris to 2326 ma niezwykle wydłużoną orbitę eliptyczną, przez co w ciągu jednego zajmującego 562 lata obiegu wokół Słońca zbliża się ona do Gwiazdy Dziennej na odległość 5,7 mld km, aby potem oddalić się na zawrotną odległość 14,5 mld km. Przez ten najodleglejszy punkt swojej orbity Eris przeszła w 1980 roku i rozpoczęła powolne zbliżanie się do Słońca. Aktualnie obiekt ten znajduje się w odległości 14,3 mld km od Słońca i dotrze do peryhelium swojej orbity w 2256 roku.
Z pozostałego promila masy przeznaczonego dla planet około 71% zagarnia Jowisz. Na Ziemię przypadają zaledwie 2 promile masy planet i 0,0003% masy całego Systemu Słonecznego. Porównując odległości pomiędzy planetami z ich rozmiarami można zauważyć, że planety stanowią małe wysepki materii w oceanie próżni. SŁOŃCE
Układ słoneczny ma w sobie ogromną ilość różnych niezgłębionych ciekawostek oraz jeszcze niepoznanych ludzkości faktów. Coraz bardziej poznajemy kosmos, mimo że czynimy to małymi krokami. W tym temacie poznacie 32 różne ciekawostki dotyczące naszego układu słonecznego – czyli najbliższego ziemi otoczenia w kosmosie. 1. Najgorętszą planetą w naszym Układzie Słonecznym jest Wenus. Czyli druga planeta od słońca gdyż jest większa od Merkurego i pochłania więcej ciepła. 2. Największym Księżycem w Układzie Słonecznym jest Ganimedes należący do Jowisza i jest on także większy od całego Merkurego. 3. Wiatry na Neptunie osiągają prędkość nawet 2 tysięcy kilometrów na godzinę. 4. Na dzień dzisiejszy liczbę wszystkich znanych księżyców w Układzie Słonecznym szacuje się na około 173 satelity. Tylko Merkury i Wenus nie mają żadnych księżyców, przykładowo – Saturn ma ich 36 – liczba księżyców jakie są wykrywane stale rośnie. 5. Wszystkie 9 planet Układu Słonecznego stanowi mniej niż 1% masy Słońca. Największa planeta – Jowisz jest tak duża, że zmieściłaby w sobie pozostałe 8 planet wraz z ich księżycami. 6. Saturn jest bardzo lekki. Gdyby istniało tak duże naczynie z wodą pływałby on na powierzchni. Pamiętajmy że to olbrzym gazowy. 7. Na Marsie znajduje się wygasły wulkan o nazwie Olympus Mons, który jest najwyższym wzniesieniem Układu Słonecznego. Mierzy on około 26 000 metrów wysokości, czyli jest niemal 3 razy wyższy od Mt. Everestu. 8. Na pełne okrążenie swej orbity planeta Wenus potrzebuje 225 ziemskich dni. Pełen obrót wokół własnej osi wykonuje w przeciągu 243 ziemskich dni. A więc wenusjański dzień jest dłuższy niż wenusjański rok o aż 18 dni ziemskich. 9. Pomiędzy orbitami Marsa i Jowisza znajduje się pas planetoid. Jest ich tam dziesiątki tysięcy. Przypuszcza się, że w wyniku silnej grawitacji Jowisza nie powstała z tego pasa jedna planeta. Największą z tych planetoid jest Ceres o średnicy około 947 km. 10. Tytan – księżyc Saturna to jedyny księżyc Układu Słonecznego posiadający gęstą atmosferę. 11. Na księżycu nie ma atmosfery więc pozostawione tam ślady będą trwały niemal wiecznie, bo nic ich nie zniszczy i nie będzie ich erozji – chyba że trafi w nie meteoryt lub zatrze je ktoś celowo lub przypadkowo w przyszłości. 12. Według nowych teorii Księżyc powstał w wyniku kolizji Ziemi z inną planetą zbliżoną rozmiarami do Marsa. Była to gigantyczna kolizja pierwotnych planet układu. 13. Każdego roku Księżyc oddala się od Ziemi o 3,8 cm – z czego średnia oddalania może stale rosnąć przez osłabienie pól grawitacyjnych. 14. Mars wydaje się być czerwony bo pokryty jest tlenkiem żelaza (rdzą). 15. Temperatura na Merkurym waha się od 430 C w dzień na plusie jak pada na powierzchnie promienie słońca do -140 C w nocy. 16. Słońce stanowi około 99,8% masy całego Układu Słonecznego. 17. Jowisz ma tak dużą masę, że dwukrotna masa wszystkich pozostałych planet w układzie słonecznym nie jest jej nawet równa. 18. Wenus nie obraca się wędrując wokół Słońca, więc nie ma tam pór roku. 19. Neptun potrzebuje 165 lat na okrążenie Słońca. Powodem jest między innymi jego duża elipsa przez duże oddalenie od słońca. 20. Tytan (księżyc Saturna) posiada całe oceany stworzone z ciekłego metanu. 21. Z 67 księżycami Jowisz jest planetą o największej ilości księżyców w układzie słonecznym. 22. Grawitacja na naszym Księżycu jest około 6 razy słabsza od ziemskiej – każdy tam by czuł się bardzo lekki ale i z czasem chorował na niskie ciśnienie, o ile by grawitacja nie została wyrównana sztucznie. 23. Wenus obraca się w przeciwnym kierunku niż inne planety – w końcu stamtąd według przysłowia pochodzą kobiety. 24. Księżyc ziemski Jest piątym co do wielkości księżycem w Układzie Słonecznym. 25. Przeciętna odległość od środka Ziemi do środka Księżyca to 384 403 km, co stanowi mniej więcej 30 razy średnicę ziemi. 26. Dzień na Merkurym jest dwa razy dłuższy niż rok. Wokół osi obraca się bardzo wolno ale okrążenie słońca zajmuje mniej niż 88 dni. 27. Pojazd kosmiczny musi rozpędzić się do około 7,91 km/s aby pokonać ziemską grawitację. Lub przy starcie z ziemi minimum 11,19 km/s wykorzystując prędkość ucieczki. A może w końcu powstanie jakiś napęd anty grawitacyjny. 28. Największym radioteleskopem w Polsce jest 32-metrowy RT-4 znajdujący się w Piwnicach koło Torunia – z czasem może powstanie i większy. 29. Skafander kosmonauty kosztuje nawet około 12 milionów dolarów – ale pewnie dlatego że to niszowa produkcja. 30. W 1962 roku Stany Zjednoczone wysadziły bombę wodorową w przestrzeni kosmicznej, która była 100 razy silniejsza niż ta w Hiroszimie – podobno były po tym następstwa z zakłóceniach elektromagnetycznych odczuwane w niektórych miejscach na ziemi. 31. Międzynarodowa Stacja Kosmiczna jest najdroższym obiektem, jaki do tej pory zbudowała ludzkość. Obecny koszt to 150 mld USD – co dziwne nadal nie badamy kosmosu bezpośrednio i nie widać w tym zakresie jakiś znacznych postępów od dziesiątków lat – to daje do myślenia. 32. Atmosfera ziemska w różnych miejscach ma różną gęstość i temperaturę – a co za tym idzie – inaczej załamuje światło, poza tym “faluje”. Dzięki temu niektóre gwiazdy “mrugają”, wydaje się, że zmieniają barwę. Takie migoczące gwiazdy można zauważyć zwłaszcza dość nisko nad horyzontem. Jak widać układ słoneczny to także bardzo ciekawe miejsce jaki kryje przed nami jeszcze na pewno dziesiątki tysięcy tajemnic i ciekawostek na różnych poziomach naukowych. Warto pomyśleć jak mało znany jest pozostały kosmos i to co się w nim znajduję – w zasadzie nie znamy go jeszcze wcale, gdyż dopiero raczkujemy z poznaniem układu słonecznego bezpośrednio a co dopiero reszty kosmosu. Zapraszamy do kolejnych tematów.
Skorupa ziemska ma średnio 40 km, a w stosunku do rozmiaru planety jest trzy razy cieńsza niż skorupa Marsa. W okresie powstawania Układu Słonecznego w dysku protoplanetarnym otaczającym Słońce w wyniku procesu akrecji ziaren skalnych i pyłu powstały planety, w tym Mars. Wiele cech jego składu chemicznego wynika z jego położenia w
Układ Słoneczny może kryć w sobie jeszcze jedną planetę – donosi magazyn “Nature”Tę sensacyjną informację motywuje faktem odkrycia niewielkiego ciała niebieskiego w tzw. obłoku Oorta. To położony daleko od Słońca pas pyłu, planetoid i okruchów obiegający Słońce w odległości od kilkuset do kilkuset tysięcy jednostek astronomicznych (1 to średni dystans dzielący Słońce i Ziemię). Do niedawna był zresztą tworem tylko hipotetycznym, jednak kolejne odkrycia zdają się potwierdzać jego właśnie obiekt ma średnicę ok. 450 km i zbliża się do naszej gwiazdy na 80 Składać się ma głównie z zamarzniętej wody, metanu i dwutlenku węgla. Przypomina Sednę, inną karłowatą planetę odkrytą 10 lat temu w podobnym sektorze Układu Słonecznego. Sedna to obiekt o średnicy tysiąca kilometrów. Nowe ciało nazwano enigmatycznie 2012 VP113, choć odkrywcy – Scott Sheppard i Chad Trujillo zaproponowali, by ochrzcić je mianem Bidena – na cześć wiceprezydenta USA. – To jest wspaniałe osiągnięcie, które pozwala nam na nowo definiować wiedzę o Układzie Słonecznym — powiedziała Linda Elkins-Tanton z Departamentu Magnetyzmu Ziemskiego Carnegie Institution. Badania 2012 VP113 muszą być kontynuowane. Jeśli przypuszczenia potwierdzą się, będzie ona najdalszym obiektem układu. Naukowcy nie wykluczają jednak, że nowy karzeł jest zapowiedzą wielu podobnych odkryć. Sheppard i Trujillo twierdzą nawet, że dziwne orbity 2012 VP113 i Sendy świadczą o istnieniu w ich pobliżu ciała niebieskiego nawet kilkakrotnie większego od Ziemi. Ze względu na znaczną odległość od Słońca jego zaobserwowanie wydaje się jednak na razie niemożliwe.
. 387 189 119 116 11 127 253 322
z czego można zrobić planety do układu słonecznego
